Ai bảo vệ lao động tự do?

Tại TP HCM, nhóm đối tượng lao động tự do đang chiếm tỷ lệ khá cao. Họ là nhóm có nhiều đóng góp vào sự phát triển kinh kế, cung cấp dịch vụ, tham gia sản xuất ở tất cả các ngành nghề.

Lao động tự do làm nghề thu gom rác dân lập không có các chế độ, quyền lợi như nhóm lao động chính thức (ảnh minh hoạ)






Thế nhưng, đây lại là nhóm lao động có thu nhập thấp, tiềm ẩn nhiều nguy cơ về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Theo thống kê, hơn 95,7% người làm việc không có hợp đồng và tất nhiên họ không có BHXH, BHYT, không có tổ chức đứng ra bảo vệ quyền và lợi ích khi xảy ra tai nạn hay tranh chấp.

Lao động "toàn không"

Để có chi phí lo cho gia đình và con cái đi học, hơn 20 năm qua, vợ chồng chị Trần Thị Thủy chấp nhận làm công nhân vệ sinh dân lập tại quận 4 (TP HCM).

Hàng ngày, dù trời nắng hay mưa, vợ chồng chị cũng đi làm đúng giờ. Công việc của chị là đẩy cái xe tự chế (bên trên là thùng nhựa to, phía dưới gắn các bánh xe) đi thu gom rác sinh hoạt của từng hộ gia đình trong các con hẻm. Còn công việc của anh Trung, chồng chị Thủy, là khi vợ đẩy xe rác nhỏ về điểm tập kết thì anh đổ tất cả đống "xà bần" lên xe rác lớn. Nhanh thoăn thoắt, tay anh vừa phân loại để lấy những thứ có thể bán được cho vào những chiếc túi ni lông treo trên xe, còn đôi chân mang đôi giày mủ có đôi chỗ đã rách liên tục đạp mạnh xuống xe nén rác cho chắc gọn lại, để một chuyến xe có thể chở được nhiều rác hơn.

Bản thân anh Trung không biết mình đang đạp lên những đồ vật gì, chị Thủy cũng không biết mình đang đổ cái gì vào xe để chồng mình đạp chân lên. Họ chỉ gọi chung đó là rác. Không biết bao nhiêu lần chân anh Trung tứa máu vì đạp phải miểng chai, sắt, thậm chí là kim tiêm. Thường xuyên phải làm việc trong môi trường độc hại, nhưng anh chị không được trang bị đồ bảo hộ lao động.

Chị Thủy bảo, từ khi đi làm đến nay, ngoài lương thì vợ chồng chị không có thêm chế độ gì; ngay cả ký hợp đồng lao động (HĐLĐ) cũng không có. "Bộ quần áo đang mặc này, mình cũng phải tự trang bị. Giày dép thì có gì tụi tui mang nấy. Từ kinh nghiệm nhờ làm lâu mà chú ý tránh để không bị tai nạn, chứ cũng chưa được tham gia buổi học nào về an toàn lao động cả. Biết là làm công việc này có nhiều thiệt thòi, nhưng vì mưu sinh nên phải ráng", chị Thủy chia sẻ.

Một lực lượng lao động tự do đang chiếm tỷ lệ khá cao là những công nhân trên các công trình xây dựng. Đây là lực lượng phải làm việc ở cường độ lao động căng thẳng, có nguy cơ xảy ra tai nạn lao động cao, nhưng lại không được trang bị kiến thức về an toàn lao động, không có đồ bảo hộ, không được ký HĐLĐ nên các chế độ về đóng BHXH, BHYT, bảo hiểm tai nạn cũng không có. "Chủ nói làm xong công trình này thì đi công trình khác, có việc thì cứ làm, lương họ trả đủ thì cần gì ký hợp đồng, nếu không chịu thì cứ nghỉ. Mình cần việc để có thu nhập thì phải chấp nhận, chứ trình độ thấp quá, tôi biết tìm việc ở đâu", anh Trần Hồng Minh (38 tuổi, quê Trà Vinh, làm công nhân tại công trình trên địa bàn quận Tân Phú, TP HCM) cho biết. Không ít lần anh chứng kiến bạn đồng nghiệp bị tai nạn, chủ cũng hỗ trợ ít tiền lo thuốc thang rồi cho về quê dưỡng bệnh.

Được thuê làm phụ xe kiêm bốc vác, thấy chủ xe có đăng ký pháp nhân là công ty nên Nguyễn Hiếu Hậu (26 tuổi, quê Hậu Giang) yêu cầu chủ ký hợp đồng lao động, nhưng được trả lời: không làm thì nghỉ. Cần việc, Hậu chấp nhận làm nhưng rất lo sợ nếu xảy ra tai nạn thì không ai bảo vệ quyền lợi cho mình. Hầu hết lao động tự do biết rằng do không có ràng buộc gì về pháp lý với chủ, nên nếu xảy ra tranh chấp thì việc khiếu nại, đòi bồi thường chỉ là vô ích.

Đứng bên lề xã hội

Hiện Nhà nước chỉ mới có chính sách về tiền lương, an sinh xã hội cho nhóm lao động khu vực chính thức, còn nhóm lao động tự do thì chưa có quy định nào.

Ông Nguyễn Thành Đô, Trưởng ban Chính sách pháp luật - LĐLĐ TP HCM, nhìn nhận thời gian qua nhóm lao động tự do đang đứng bên lề xã hội, họ chưa nhận được sự quan tâm của các cơ quan ban ngành. Nguyên nhân, do không có cơ chế, nguồn kinh phí nào để chăm lo. "Tại một số quận - huyện, lực lượng lao động rác dân lập, xe ôm đã vào nghiệp đoàn. Qua đó, chúng tôi đã có những buổi tuyên truyền chính sách, pháp luật, an toàn lao động. Dịp lễ, tết, chúng tôi cũng đã vận động các nguồn để chăm lo cho đối tượng này", ông Đô cho biết.

Tại Nghiệp đoàn xe ôm quận 1, LĐLĐ quận đã tổ chức nhiều hoạt động chăm lo cho những người chạy xe ôm có hoàn cảnh khó khăn, bệnh nan y, vận động nguồn trao BHYT, bảo hiểm tai nạn, hỗ trợ chi phí chữa bệnh, tổ chức các lớp học cung cấp kiến thức pháp luật…Nghiệp đoàn vệ sinh dân lập quận 10 cũng được chăm lo hỗ trợ mua BHYT tự nguyện, tặng quà vào dịp lễ, tết, có đồng phục và được tuyên truyền về pháp luật.

Theo luật sư Trần Văn Triều, Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật LĐLĐ TP HCM, lao động tự do vì không có HĐLĐ nên khi xảy ra tranh chấp sẽ chịu nhiều thiệt thòi. Với những người làm công việc thường xuyên, liên tục (như thu gom rác dân lập, lao động tại các công trình…) thì nên yêu cầu ký HĐLĐ, dù là 1 tháng. Bởi từ ngày 1-1-2018, luật quy định đối với HĐLĐ ký 1 tháng thì bắt buộc phải mua BHXH. Đây là quyền lợi cho người lao động về sau. "Theo tôi, người lao động tự do nên chủ động bảo vệ quyền lợi của mình bằng cách tham gia vào nghiệp đoàn. Khi đã vào tổ chức, người lao động sẽ được hưởng các chế độ chăm lo cũng như được bảo vệ khi có tranh chấp xảy ra", ông Triều lưu ý.

Luật sư Trần Văn Triều tư vấn: Khi xảy ra tranh chấp, dù không có HĐLĐ, nhưng nếu có quan hệ lao động (thuê mướn có trả lương) thì người lao động có thể nhờ phòng LĐ-TB-XH tại địa phương (nơi xảy ra tranh chấp) can thiệp. Với người không có hợp đồng, không có bảng lương để chứng minh, thì chỉ cần có người làm chứng mình có làm việc, vẫn có thể giải quyết về pháp lý.

Nguồn: THÁI PHƯƠNG/  báo SGGP ngày 19/9/2017

......

Tin tức

Năm 2017

1. Hết thời lao động giá rẻ? (9/2017)
2. Cán bộ công đoàn đang bị quá tải (9/2017)
3. BHXH Việt Nam: khuyến cáo NLĐ không nên nhận trợ cấp một lần (9/2017)
4. Hơn 180.000 cử nhân thất nghiệp (9/2017)
5. Từ 1/9/2017: Đồng loạt đổi mã thẻ BHYT (9/2017)
6. Công nhân mơ hồ với Cách mạng công nghiệp 4.0 (9/2017)
7. Lương tối thiểu không tạo ra nhiều tác động tích cực (9/2017)
8. 80% nữ công nhân trên 35 tuổi bị buộc nghỉ việc (9/2017)
9. Thanh toán điện tử trong thu nộp và chi trả các chế độ bảo hiểm (9/2017)
10. Gần 6.000 công nhân ngưng việc nhiều ngày đã đi làm trở lại (9/2017)
11. Sở LĐTBXH TP.HCM hướng dẫn thủ tục cấp phép lao động nước ngoài qua mạng điện tử (9/2017)
12. “Làn sóng ngầm” doanh nghiệp cho hàng ngàn công nhân lớn tuổi nghỉ việc (9/2017)
13. Cách mạng 4.0 đến, một doanh nghiệp lớn ở Hà Nội đã sa thải 80% công nhân vì robot (9/2017)
14. Người lao động tự do đang ... ở bên lề! (9/2017)
15. Cấp mã số trên Sổ BHXH, Thẻ BHYT: giúp chống lạm dụng, trục lợi Quỹ BHXH, BHYT (8/2017)
16. Hướng dẫn xác nhận sổ BHXH khi doanh nghiệp nợ BHXH (8/2017)
17. Quy định quản lý thời gian đóng BHXH, BHYT, BHTN (8/2017)
18. “Bó tay” với trục lợi trợ cấp thất nghiệp? (8/2017)
19. Vì sao NLĐ thích nhận trợ cấp BHXH một lần (8/2017)
20. Từ 31/8/2017: Việc kiểm định kỹ thuật An toàn lao động thuộc quản lý của Bộ Công Thương (8/2017)
21. 600.000 lao động rút khỏi bảo hiểm xã hội mỗi năm (8/2017)
22. Hơn 90% người lao động không muốn tăng tuổi nghỉ hưu (8/2017)
23. Hướng dẫn tra cứu thông tin cá nhân tham gia BHXH, BHYT (8/2017)
24. Cấp giấy phép lao động cho người nước ngoài qua mạng (8/2017)
25. Mức hưởng BHYT đối với thân nhân viên chức quốc phòng (8/2017)
26. Một số thay đổi về cấp sổ BHXH và thẻ BHYT theo mã số (8/2017)
27. Người dân có thể mua BHYT tại bưu điện xã (8/2017)
28. Đề xuất tăng lương tối thiểu 2018 lên 6,5%, từ 180.000-230.000 đồng (8/2017)
29. Lương không đủ sống, công nhân tăng năng suất lao động kiểu gì? (8/2017)
30. Điều chỉnh cách tính lương hưu, trợ cấp BHXH, trợ cấp hàng tháng từ 1/7/2017
31. Tạm dừng phiên họp Hội đồng Tiền lương Quốc gia vì chưa tìm được tiếng nói chung (7/2017)
32. Chỉ 16,1% người lao động có tích lũy, thu nhập rất thấp (7/2017)
33. Từ 01/01/2018: có thể bị phạt tù đến 03 năm nếu sa thải người lao động trái pháp luật
34. Vì sao hơn 2,5 triệu lao động xin lĩnh BHXH một lần? (7/2017)
35. 'Robot cướp việc' con người đã đến Việt Nam: 90% công nhân ở một nhà máy Bình Dương đã phải nghỉ việc vì robot! (7/2017)
36. Bán công ty để... thoát nợ BHXH (7/2017)
37. Tình trạng sa thải NLĐ trên 40 tuổi: Sửa luật để doanh nghiệp không thể lách luật (7/2017)
38. Dân số Việt Nam đang già với tốc độ nhanh gấp 4 lần nước giàu (7/2017)
39. Người lao động ồ ạt lĩnh BHXH 1 lần (7/2017)
40. Lương tối thiểu của Việt Nam đang ở mức thấp nhất trong khu vực (7/2017)
41. TP.HCM: Trả hồ sơ tuất trực tiếp cho thân nhân qua bưu điện (7/2017)
42. TP. Hồ Chí Minh kiến nghị điều chỉnh chính sách BHXH (7/2017)
43. Tăng lương tối thiểu vùng năm 2018: Tổng LĐLĐVN đề xuất 13,3%, VCCI chỉ muốn dưới 5% (6/2017)
44. Nhiều lao động rời xa quỹ hưu trí, chọn hưởng BHXH một lần (6/2017)
45. Phát hiện nhiều trường hợp trục lợi Bảo hiểm y tế (6/2017)
46. Xuất khẩu lao động: Tranh giành hợp đồng, người lao động lãnh đủ (6/2017)
47. Người lao động cũng muốn "trốn" tham gia BHXH (6/2017)
48. Hướng dẫn tra cứu thông báo kết quả đóng BHXH, BHYT & BHTN (5/2017)
49. Trục lợi 'chùm khế ngọt' bảo hiểm y tế hàng trăm tỉ (5/2017)
50. BHXH bắt buộc với lao động nước ngoài: yếu cơ sở, thiếu ngoại trừ (5/2017)
51. Giảm mức đóng BHXH bắt buộc cho doanh nghiệp (5/2017)
52. Cảnh báo lừa đảo xuất khẩu lao động (4/2017)
53. Nhức nhối nợ bảo hiểm xã hội (4/2017)
54. Đề xuất tăng tuổi nghỉ hưu: Phải có tiêu chí cho người “ở lại” (4/2017)
55. Doanh nghiệp gian lận hay trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN từ 50 triệu đồng sẽ bị xử lý hình sự (từ 1/1/2018)
56. Doanh nghiệp nợ BHXH: Quá khó khi năng suất lao động thấp và tỷ lệ đóng cao (12/2016) 

Quốc tế

1. Bạn trẻ khó tìm việc vì hình xăm (8/2017)
2. Nhật Bản làm việc từ xa, còn Việt Nam chúng ta? (7/2017)
3. Mỹ: Ngày càng nhiều người làm việc qua tuổi 70 (7/2017)